J-Bend of Straight Pull?

Spaken heb je in alle soorten en maten, gemaakt van verschillende materialen: Staal, Titanium, Aluminium... hoofdzakelijk zwart of zilver (blank zoals je dat eigenlijk "hoort" te noemen), soms gepoedercoat wit of rood (al is dat tegenwoordig uit de mode), en soms zelfs met een regenboog gloed. Je hebt ze in verschillende diktes, in het midden soms dunner dan de uiteinden (butted heet dat), en soms zijn ze plat voor aerodynamisch voordelen. Echter, ik wil het nu over iets anders hebben, namelijk de kop van de spaak. Deze heb je in twee soorten.... de al jaren bekende J-Bend (met gebogen kop) of de meer moderne Straight Pull (met rechte kop).

Welke moet ik nou?

Ik krijg regelmatig de vraag "Welke moet ik kiezen?" of "Welke zou je me aanraden?" 

Dit is niet zo 1-2-3 te beantwoorden, maar is een stuk minder ingewikkeld dat je eigenlijk zou denken. Op internet (waar er verbazingwekkend veel experts zijn op het gebied van.... nou ja, alles eigenlijk) is van alles te lezen over stress-facturen, trekkracht-limiten, torsiale voordelen enz enz. Je hebt een diploma van T.U. Delft nodig om er iets van te snappen, en logisch dat men het bos door de bomen niet meer ziet. Begrijp me niet verkeerd, want als we het hebben over (zeer) marginal gains, dan spelen dit soort factoren heus wel een rol. Helemaal als we te maken hebben met een wiel met een dubieuze bouwkwaliteit.

Mijn antwoord op de vraag "welke moet ik kiezen?" is meestal de praktische voor- en nadelen te benoemen die gelden voor de klant. Je leest vaak bijvoorbeeld dat een Straight Pull spaak nadelig is tijdens het bouwen omdat deze makkelijk tordeert wanneer je de nippel aandraait. Dit klopt wel, maar tegelijkertijd heeft de klant hier niks mee te maken....... een goede wielbouwer heeft hier gereedschap voor om dit tegen te gaan, en zal dus niet een zorg zijn van de klant.

Nog een voorbeeld: "een Straight Pull spaak kan meer trekkracht verwerken, en is dus sterker". Wellicht waar, maar stel een J-bend spaak een trekkracht limiet heeft van 2000kN en een Straight Pull spaak 2500kN...... allemaal mooi en aardig, maar als je velg alleen tot 1400kN gaat voordat de nippel door de velg getrokken wordt, dan maakt het niet veel uit. De genoemde waarden vallen onder het categorie "ik noem maar wat", maar je snapt mijn punt.

Of deze: "J-Bend spaken hebben een zwakkere kop.... deze breken wel eens af!"

Klopt, maar als het wiel vanaf het begin goed gebouwd wordt en er door de wielbouwer gelet wordt op een optimale spaakspanning, dan is ook dit argument zowat te verwaarlozen.

Verschillen

Wat zijn dus de praktische verschillen waar een gemiddelde klant wél mee te maken heeft? Nou, eerste het uiterlijk van de naaf:

Links een Chris King R45 voornaaf, geschikt voor J-Bend spaken. Rechts is een DT Swiss 180 voornaaf, geschikt voor Straight Pull.

 

Zoals je ziet, links is een naaf die geschikt is voor J-bend spaken. Deze heeft een flens waar de spaken (behalve bij een radiaal gespaakt wiel) om en om doorgevoerd worden, en vervolgens gekruist (normaal gesproken twee of drie kruis). Bij een Straight Pull naaf (rechts) worden de spaken rechtstreeks door de naaf gestoken ri. de velg. Hoeveel spaken er dan gekruist wordt wordt bepaald door het ontwerp van de naaf. Hier heeft de wielbouwer niets over te vertellen; het is wat het is. Sommige mensen vinden het "klassieke" uiterlijk van een flens mooier, terwijl anderen de moderne uiterlijk van een Straight Pull naaf mooier vinden. Soms speelt het type wiel ook een rol..... maak ik een lage aluminum wiel voor een "retro" fiets, dan zou ik normaal gesproken een J-Bend naaf adviseren. Past qua uiterlijk beter bij het geheel.

Verkrijgbaarheid:

J-Bend spaken vind je overal te wereld. Stel, je bent op vakantie...... lekker aan het fietsen in..... Andorra....... *PANG*......een tak in je wiel met een kapotte spaak als gevolg. Dan is het een hele knappe lokale fietsenmaker die een Straight Pull spaak heeft liggen toevallig in de lengte die jij nodig hebt. Heb je J-Bend spaken, dat heeft hij vast wel iets waardoor jij in ieder geval je vakantie af kan maken. De kans dat dit je overkomt is natuurlijk zeer, zeer klein, maar toch.... het kán wel. Dit kan je natuurlijk vooraf indekken door bij het bestellen van je wielen een aantal extra spaken mee te bestellen "voor het geval dat", maar dit is wel een extra handeling, en iets extra's waar je bij het inpakken van je vakantiespulletjes aan moet denken.

Vervangen:

Heb je reserve Straight Pull spaken bij je, en ben je een beetje handig, dan kan je wellicht aan de kant van de weg of trail je spaak al vervangen. Voordeel van Straight Pull t.o.v. J-Bend, is dat deze vaak gelijk door de naaf geschoven kan worden, zonder je cassette en evt remschijf te moeten verwijderen. Heel veel succes als je dat wilt proberen met een J-bend naaf (hashtag gaat niet lukken).

Navenmerk voorkeur:

Bij sommige merken of type naven heb je geen keuze...... kies je Chris King naven voor in je wielen? Dan is het J-Bend. Punt. Meneer King maakt namelijk geen Straight Pull naven. Wil je de nieuwe DT Swiss 180 EXP naaf? Heel erg mooi, maar dan alleen in Straight Pull. Geen J-bend meer in de 180 serie. Sommige merken of type naven hebben beide opties. Denk aan sommige versies van Hope of DT Swiss 240/350 (al ook hier spelen bepaalde factoren een rol).

Conclusie?

Dus het beste antwoord op de vraag "Welke moet ik nemen?" is eigenlijk: 

"Nou, dat hangt er van af"......... vervolgd door een goed onderbouwd uitleg over de verschillen en wat het beste is voor de individuele klant. Want, als je je goed laat adviseren, en je wielen laat bouwen, door een ervaren professioneel wielbouwer, dan heb je per definitie een wielset die prefect afgestemd is op jou als fietser, met alle facetten die daarbij komen kijken.

Geschreven op 5-7-2020

#Onderdelen